Phát triển kinh tế đêm là xu thế phù hợp với sự phát triển du lịch trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. TP.HCM được xem là địa phương hội tụ nhiều điều kiện để phát triển kinh tế đêm, nơi đây có nhiều điểm vui chơi, giải trí, mua sắm về đêm, có tuyến “buýt” trải nghiệm trên sông Sài Gòn, phố ẩm thực các Quận: 1, 2, 4, 5, 6, 7, 10, Phú Nhuận... và tuyến phố đi bộ Nguyễn Huệ, phố Bùi Viện. Tuy nhiên, để hoạt động du lịch ban đêm ở TP.HCM tạo được sức hút và tính tin cậy cao thì cần phải chọn những sản phẩm đặc thù để phát triển. Bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng nhằm tìm hiểu sự phát triển của các sản phẩm du lịch (SPDL) đêm ở TP.HCM hiện nay thông qua phỏng vấn các chuyên gia trong ngành Du lịch; đánh giá nhu cầu SPDL đêm ở TP.HCM thông qua việc khảo sát 100 khách du lịch nội địa.
Chương trình biểu diễn nghệ thuật Teh Dar (Nhà hát TP.HCM) - Ảnh: luneproduction.com
1. Đặt vấn đề
TP.HCM được Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) xếp vào nhóm 5 điểm đến hàng đầu khu vực ASEAN và là một trong 100 điểm đến hấp dẫn nhất thế giới mà khách du lịch ưu tiên lựa chọn. Đây cũng là điểm đến đứng đầu cả nước về lượng khách du lịch và thu nhập du lịch; khách du lịch luôn tăng qua các năm, đặc biệt trong giai đoạn 2014-2019 với tỷ lệ tăng trưởng trung bình đạt 13,19%, cao hơn mức tăng trưởng trung bình của cả nước. Do đó, TP.HCM được xem là địa phương có nhiều lợi thế để phát triển kinh tế đêm về điểm vui chơi, giải trí, ẩm thực, lưu trú và đời sống đêm, với các cơ sở như quán bar, câu lạc bộ, nhà hàng, rạp hát và sân khấu âm nhạc... Các Quận: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 và 10 là những điểm đáng chú ý với nhiều hoạt động du lịch đêm. Du khách có thể tham gia vào các hoạt động vui chơi và giải trí tại các cụm khu vực như Bùi Viện - Phạm Ngũ Lão, tuyến phố đi bộ Nguyễn Huệ, hoặc khu vực xung quanh Nhà hát Lớn. Các điểm đến này tập trung nhiều quán bar, quán cà phê, nhà hàng, và sân khấu trình diễn nghệ thuật, tạo nên một không gian năng động vào đêm. Hơn nữa, du lịch ẩm thực đêm ở TP.HCM cũng rất phong phú. Các khu chợ đêm như Chợ Bến Thành, chợ đêm Hồ Thị Kỷ, chợ đêm Kỳ Hòa, chợ Bình Tây cung cấp một loạt các món ăn đặc sản và đường phố nổi tiếng của Việt Nam. Điều này mang đến cho họ trải nghiệm ẩm thực độc đáo và thưởng thức văn hóa ẩm thực của thành phố. Đặc biệt, TP. HCM có hai SPDL độc đáo, đó là Thưởng thức Thành phố từ trên cao bằng cách sử dụng máy bay trực thăng và Trải nghiệm du thuyền trên sông Sài Gòn. Ngoài ra, du lịch ban đêm ở TP. HCM còn có các hoạt động tham quan như đi dạo trên các con phố đèn đẹp lung linh, tham quan các công trình kiến trúc nổi tiếng như Nhà thờ Đức Bà, Dinh Độc Lập, hoặc chiêm ngưỡng cảnh quan đô thị từ các tòa nhà cao tầng như Bitexco Financial Tower và Landmark 81. Như vậy, du lịch ban đêm ở TP.HCM đã mang đến cho du khách một không gian sống động và đa dạng, từ các hoạt động vui chơi, giải trí, ẩm thực cho đến việc khám phá các công trình kiến trúc và cảnh quan đô thị.
Năm 2022, ngành Du lịch TP.HCM đã thành công trong việc triển khai chương trình Mỗi quận huyện một SPDL độc đáo. Chương trình này đã tạo ra hơn 60 SPDL, trong đó có 30 sản phẩm mới từ các quận, huyện và thành phố Thủ Đức. Đến năm 2023, ngành Du lịch TP.HCM đã xác định mục tiêu tập trung vào việc nâng cao chất lượng và đa dạng hóa các SPDL, đặc biệt là tập trung vào SPDL đặc trưng. Trong bối cảnh và xu hướng phát triển mới với những cơ hội, thuận lợi, khó khăn, thách thức mới như cách mạng công nghiệp 4.0, đại dịch COVID-19… cùng với yêu cầu phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn theo Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 16-1-2017 của Bộ Chính trị. Ngày 27-7-2020, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 1129/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển kinh tế đêm ở Việt Nam và ngày 14-7-2023, Bộ trưởng Bộ VHTTDL đã ban hành Quyết định số 1894/QĐ-BVHTTDL Đề án một số mô hình phát triển sản phẩm du lịch đêm thì việc nghiên cứu thiết kế SPDL đêm ở TP.HCM trong bối cảnh hiện nay là rất quan trọng và cần thiết nhằm đảm bảo du lịch phát triển bền vững và tương xứng với tiềm năng, vị thế của TP.HCM.
Du khách tham gia vào các hoạt động du lịch về đêm có thể bao gồm thưởng thức ẩm thực địa phương, tham gia các sự kiện văn hóa, các hoạt động giải trí như buổi diễn ca nhạc... Du lịch vào ban đêm có thể đa dạng theo nhiều hoạt động khác nhau và được phân thành ba nhóm chính: tham quan, tận hưởng các buổi biểu diễn và tham gia vào các chương trình du lịch.
Nhằm thiết kế SPDL đêm ở TP.HCM, tác giả đã dùng phương pháp phân tích văn bản để thu thập dữ liệu thứ cấp liên quan về tài nguyên du lịch ở TP.HCM; dùng phương pháp định tính và định lượng để thu thập thông tin. Khách du lịch trong nước là đối tượng được lựa chọn khảo sát với 100 phiếu tại các điểm sau: Quận 1 (60 phiếu): Phố đi bộ Bùi Viện, phố đi bộ Nguyễn Huệ, Dinh Độc Lập, nhà thờ Đức Bà, Bưu điện thành phố, Bảo tàng chứng tích chiến tranh, Bến nhà Rồng và bến Bạch Đằng; Quận 5 (20 phiếu): chùa Bà Thiên Hậu, chợ An Đông; Quận 10 (20 phiếu): chợ đêm Hồ Thị Kỷ.
2. Thực trạng nhu cầu của khách du lịch về SPDL đêm ở TP.HCM
TP.HCM là địa phương có nhiều thuận lợi về địa hình, khí hậu và hệ thống sông, kênh rạch chằng chịt và có 185 di tích lịch sử văn hóa được công nhận, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt Dinh Độc Lập và di tích lịch sử Địa đạo Củ Chi. Các di tích lịch sử văn hóa như Nhà thờ Đức Bà, chùa Ngọc Hoàng, chùa Bà Thiện Hậu, Chợ Bến Thành, UBND Thành phố, Dinh Độc Lập, Bưu điện Thành phố là những tài nguyên du lịch văn hóa đặc sắc và có sức hấp dẫn. Bên cạnh hệ thống di tích lịch sử văn hóa, hệ thống bảo tàng của Thành phố rất đa dạng như Bảo tàng Chứng tích chiến tranh, Bảo tàng Mỹ thuật, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Bảo tàng Y học cổ truyền… Ngoài ra, các công trình nhân tạo của thành phố như chợ Bến Thành, các trung tâm thương mại, trung tâm mua sắm như Chợ Bến Thành (Quận 1), Trung tâm thương mại Saigon Centre (Takashimaya), Crescent Mall, SC VivoCity Shopping Center, Aeon Mall, hệ thống Vincom, Diamond Plaza Shopping Center, Giga Mall, Saigon Square Shopping Mall và các tuyến phố đi bộ như phố đi bộ Nguyễn Huệ và phố Bùi Viện luôn có sức hấp dẫn lớn đối với khách du lịch. TP.HCM còn có các lễ hội và các sự kiện văn hóa như Tết Nguyên tiêu của người Hoa, Lễ hội Áo dài, Lễ hội đón chào năm mới, lễ hội âm nhạc hò dô… Đặc biệt, TP. HCM còn được biết đến như một điểm đến ẩm thực đa dạng và đặc sắc, đặc biệt là ẩm thực đường phố ở các chợ đêm Bến Thành, chợ đêm Bà Chiểu, chợ đêm Hòa Bình, chợ đêm Hồ Thị Kỷ, chợ đêm Kỳ Hòa, chợ đêm Bình Tây… Đây cũng là tài nguyên du lịch văn hóa quan trọng góp phần tạo nên bản sắc du lịch đêm của TP.HCM.
Để đánh giá được mức độ tham gia của khách du lịch đối với SPDL đêm TP.HCM. Nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát thực địa với 100 phiếu. Kết quả khảo sát cho thấy đa phần khách thích tham gia du lịch vào ban đêm. Cụ thể: thích 53%, rất thích 30% và rất tuyệt vời là 8% và bình thường là 9%. Điều này cho thấy, TP.HCM rất có tiềm năng để phát triển loại hình du lịch ban đêm trong thời gian tới.
Cũng với kết quả thu được từ 100 khách du lịch ở trên, kết quả khảo sát về hoạt động du khách muốn trải nghiệm ban đêm ở TP.HCM chủ yếu là thưởng thức ẩm thực (78%), hoạt động vui chơi giải trí về đêm (56%), hoạt động mua sắm về đêm (38%), tham quan ban đêm (27%), tour trải nghiệm trên sông Sài Gòn (25%), chăm sóc sức khỏe (13%), xem biểu diễn nghệ thuật (11%). Điều này cho thấy: sản phẩm du lịch ẩm thực của TP.HCM được xem là hấp dẫn với khách du lịch trong phát triển du lịch gắn với kinh tế đêm ở TP.HCM hiện nay.
Về chất lượng SPDL, thống kê kết quả khảo đánh giá mức độ hài lòng về chất lượng đối với các SPDL đêm ở TP.HCM cho thấy đa phần khách hài lòng SPDL đêm: tốt chiếm 61%, rất tốt 23% và rất tuyệt vời là 8%, trung bình là 8%.
3. Thiết kế SPDL đêm TP.HCM
Thông qua kết quả khảo sát và phân tích trên, có thể thấy TP.HCM có nhiều thuận lợi để phát triển du lịch đêm. Tác giả đề xuất một số SPDL đêm tại TP.HCM bao gồm: ẩm thực, vui chơi giải trí, mua sắm, tour tham quan ban đêm, tour trải nghiệm trên sông Sài Gòn, chăm sóc sức khỏe và chương trình biểu diễn nghệ thuật.
Ẩm thực và ăn uống về đêm: Đối với hoạt động ăn uống về đêm, du khách có thể lựa chọn thưởng thức ẩm thực đường phố hoặc trong nhà hàng sang trọng. Ngoài ra, TP.HCM còn có 8 chợ đêm nổi tiếng luôn náo nhiệt, đông đúc và thu hút được nhiều khách du lịch, bao gồm chợ đêm Bến Thành, chợ đêm Bà Chiểu, chợ đêm Hạnh Thông Tây, chợ đêm Minh Phụng (hay chợ Cây Gõ), chợ đêm Hòa Bình, chợ đêm Hồ Thị Kỷ, chợ đêm Kỳ Hòa, chợ đêm Bình Tây. Những quầy ăn uống với nhiều món ăn đa dạng và hấp dẫn như bánh mì, phở, bánh xèo, hủ tiếu, hải sản tươi sống, bún măng, vịt tiềm, cháo, bánh ướt… Đặc biệt, là chợ đêm Sài Gòn Grand Park có đầy đủ hệ thống âm thanh và ánh sáng rực rỡ để tạo ra không khí sôi động và nhộn nhịp. Bên cạnh đó, có các gian hàng ẩm thực đầy màu sắc, du khách còn được hòa mình vào các hoạt động giải trí, văn hóa, nghệ thuật, biểu diễn ảo thuật, âm nhạc đường phố...
Vui chơi giải trí về đêm: Đối với hoạt động vui chơi giải trí về đêm, du khách có thể trải nghiệm trên phố đi bộ Nguyễn Huệ, Bùi Viện và một số tuyến đường tại trung tâm thành phố như Đồng Khởi, Lê Lợi, Hàm Nghi… Trong đó, khu phố Tây Bùi Viện nổi tiếng với các quán bar, nhà hàng, quán ăn đặc sản và các tiệm massage. Vào đêm, khu phố được chiếu sáng đẹp mắt, tạo ra một không gian sôi động, vui tươi. Ngoài ra, công viên 23/9 là công viên được chiếu sáng đẹp mắt, đồng thời còn có các chương trình văn hóa, giải trí, ẩm thực được tổ chức suốt đêm.
Mua sắm về đêm: Đối với hoạt động mua sắm, du khách có thể tham quan, trải nghiệm mua sắm vào ban đêm được ở các trung tâm thương mại mua sắm nổi tiếng hiện nay ở như: Chợ Bến Thành (Quận 1), Trung tâm thương mại Saigon Centre (Takashimaya), Crescent Mall, SC VivoCity Shopping Center, Aeon Mall, hệ thống Vincom, Diamond Plaza Shopping Center, Giga Mall, Saigon Square Shopping Mall… Ngoài ra, TP. HCM còn có các tuyến đường luôn náo nhiệt, đông đúc và thu hút được nhiều khách du lịch: Nguyễn Trãi, Hai Bà Trưng, Cách mạng Tháng 8, Lê Văn Sỹ, Lưu Văn Lang (gần Chợ Bến Thành)…
Tour tham quan thành phố ban đêm: Đối với hoạt động tham quan, du khách có thể tham quan, trải nghiệm thành phố ban đêm trên chuyến xe buýt 2 tầng mui trần và đi qua các địa danh nổi tiếng của thành phố như Chợ Bến Thành, Nhà hát Lớn, Công viên 23/9, Dinh Độc Lập, Bảo tàng Mỹ thuật... Du khách sẽ được tham quan các điểm đến và tìm hiểu về lịch sử, văn hóa và kiến trúc của các địa danh này vào đêm. Ngoài ra, du khách cũng có nhiều lựa chọn để tham quan thành phố bằng xe máy, Vespa, xe Jeep, xe taxi, xe xích lô...
Tour trải nghiệm trên sông Sài Gòn: Đối với hoạt động trải nghiệm bằng đường thủy, du khách sẽ trải nghiệm du thuyền trên sông Sài Gòn giúp du khách có cơ hội thưởng ngoạn cảnh quan đẹp, trải nghiệm cuộc sống trên sông, cũng như tìm hiểu về văn hóa và lịch sử của TP.HCM như bến Nhà Rồng, cảng Bến Nghé, cầu Phú Mỹ, mũi Đèn Đỏ... Ngoài ra, tour còn cung cấp nhiều dịch vụ đi kèm như tiệc tối trên du thuyền, các tiết mục nghệ thuật trình diễn trên du thuyền...
Dịch vụ chăm sóc sức khỏe: TP. HCM hiện có các bệnh viện đủ khả năng tiếp nhận bệnh nhân là khách du lịch đến để chăm sóc sức khỏe, trị liệu (massage, spa, yoga...), thẩm mỹ như Bệnh viện Đại học Y Dược, Bệnh viện Y học cổ truyền, Bệnh viện Vinmec... Ngoài ra, TP. HCM còn có nhiều cơ sở trị liệu nằm trong các khách sạn cao cấp, các trung tâm trị liệu, viện thẩm mỹ nổi tiếng như Viện thẩm mỹ Lavender, Viện thẩm mỹ Ladova, Thẩm mỹ viện Ngọc Dung, Sen Spa, Spa Tropic, La Ratio Clinic, Spa Hoa Phượng, Spa Thiên nhiên…
Chương trình biểu diễn nghệ thuật: Đối với chương trình nghệ thuật, du khách có thể thưởng thức các chương trình biểu diễn nghệ thuật nổi tiếng ở TP. HCM như Múa rối nước (Cung Văn hóa Lao động và Bảo tàng Lịch sử TP. HCM), chương trình À Ố Show, Làng Tôi, Teh Dar và Palao (Nhà hát TP.HCM). Trong đó, nghệ thuật Múa rối nước là một trong những loại hình sân khấu dân tộc cổ truyền được ưa chuộng đối với nhiều du khách trong nước và quốc tế.
4. Kết luận
TP.HCM có vị trí địa lý thuận lợi, phong phú về tài nguyên du lịch, cơ sở hạ tầng du lịch phát triển. Những điểm mạnh này đã giúp cho ngành Du lịch TP. HCM phát triển mạnh mẽ và trở thành một lựa chọn hàng đầu cho du khách tham quan và trải nghiệm thành phố về đêm trong thời gian qua. Các SPDL như du lịch ẩm thực, vui chơi giải trí, mua sắm, tour tham quan, tour trải nghiệm trên sông Sài Gòn, chăm sóc sức khỏe và chương trình biểu diễn nghệ thuật với 100 khách tham gia khảo sát đã cho thấy nhu cầu rất cao vì có đến 91% du khách đều ưa thích sản phẩm này. Sự tiếp nhận tích cực của khách du lịch nội địa cũng cho thấy mức độ sôi động của SPDL đêm ở TP.HCM hiện nay.
________________
Tài liệu tham khảo
1. Bộ trưởng Bộ VHTTDL, Quyết định số 1894/QĐBVHTTDL ngày 14-7-2023 phê duyệt Đề án một số mô hình phát triển sản phẩm du lịch đêm, 2023.
2. Bùi Nhật Quỳnh, Thân Trọng Thụy, Đánh giá sự phát triển của các sản phẩm du lịch đêm tại thành phố Hà Nội, Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm TP.HCM, tập 14, số 5, 2017, tr.103-111.
3. Nguyễn Thị Loan, Ngô Chí Thành, Cơ hội phát triển kinh tế đêm trong lĩnh vực du lịch: nghiên cứu tình huống tại Thanh Hóa, Tạp chí Kinh tế và Dự báo, 2021, tr.78-81.
4. Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 1129/QĐ-TTg, ngày 27/7/2020 phê duyệt Đề án phát triển kinh tế đêm ở Việt Nam, 2020.
5. UBND TP.HCM, Chiến lược phát triển du lịch Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030, bản dự thảo tháng 7-2023, tr.7-8.
Ths NGUYỄN HOÀNG LONG
Nguồn: Tạp chí VHNT số 581, tháng 9-2024
