Du lịch đêm được ghi nhận từ những năm cuối thập niên 70 của TK XX, ý tưởng về một thành phố hoạt động 24 giờ đã được hình thành tại khu vực châu Âu, từ đó phát triển và lan rộng trên thế giới. Chính phủ Việt Nam cũng đã quan tâm đến vấn đề này và tạo điều kiện cho một số địa phương có tiềm năng phù hợp phát triển kinh tế, trong đó có thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Vấn đề nghiên cứu phát triển du lịch đêm tại thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, thông qua góc nhìn của khách du lịch nội địa sẽ giúp địa phương, trung tâm của tỉnh Khánh Hòa có được sản phẩm du lịch đêm phù hợp với nhiều khách du lịch có tiềm năng cũng như sự phong phú, đa dạng về các sản phẩm du lịch cho nhiều đối tượng du khách khác nhau.
Đông đảo người dân, du khách thưởng thức ca nhạc trong đêm khai mạc Liên hoan Du lịch Biển Nha Trang 2024 - Ảnh: baokhanhhoa.vn
Ngày 22-6-2023, UBND tỉnh Khánh Hòa đã ban hành Quyết định số 1408/QĐ-UBND phê duyệt Đề án phát triển kinh tế ban đêm tại tỉnh Khánh Hòa đến năm 2030, đánh dấu một bước quan trọng trong việc định hình chiến lược phát triển kinh tế ban đêm. Điều này cho thấy địa phương đang cố gắng hướng đến sản phẩm du lịch đêm tiêu biểu theo định hướng của Thủ tướng Chính phủ sau khi Đề án phát triển kinh tế ban đêm ở Việt Nam chính thức được phê duyệt qua Quyết định số 1129/QĐ-TTg mà Khánh Hòa là một trong 12 địa phương được chọn thí điểm. Theo Báo cáo công tác Du lịch năm 2023 của Sở Du lịch tỉnh Khánh Hòa, ước tính đạt hơn 2,1 triệu lượt khách quốc tế và 4,88 triệu lượt khách nội địa, cho thấy khách nội địa đang chiếm đa số tại tỉnh Khánh Hòa mà tập trung nhiều nhất chính là thành phố Nha Trang. Vậy nên, để thực hiện Đề án Xây dựng tuyến điểm du lịch đêm tại thành phố Nha Trang, tác giả đã dành thời gian tìm hiểu, nghiên cứu từ năm 2021-2023, khảo sát du lịch đêm tại trung tâm thành phố này. Đặc biệt, khảo sát trực tiếp qua 267 bảng hỏi với khách nội địa.
Các điều kiện và kết quả nghiên cứu phát triển không gian du lịch đêm ở thành phố Nha Trang
Về giới tính và độ tuổi tham gia theo khảo sát
Trong 267 phiếu có 104 khách là nam (39%) và 164 khách là nữ (61%). Ở độ tuổi, khách có độ tuổi từ 31- 45 tuổi chiếm tỷ lệ đông nhất với 110 người, chiếm 41,2%. Ở độ tuổi 31-45 được đánh giá là chủ động về chi tiêu, tác giả khảo sát nhu cầu chung đa phần đều sẵn sàng tham gia du lịch đêm tại thành phố Nha Trang.
Về loại hình du lịch đêm được lựa chọn nhiều nhất
Khi được hỏi về loại hình du lịch đêm được lựa chọn, tác giả thu được kết quả như sau: trải nghiệm ẩm thực địa phương chiếm đến 82%; ngắm vịnh biển về đêm 53,2%; mua sắm tại các chợ đêm, khu mua sắm đặc sản truyền thống chiếm 52,1%; xem các buổi biểu diễn, tham gia lễ hội truyền thống chiếm 48,7%; tham quan di tích đặc trưng về đêm chiếm 28,1%; chăm sóc sức khỏe, spa, làm đẹp chiếm 15%.
Về phương tiện tham gia du lịch đêm
Đa phần khách du lịch nội địa chọn ô tô điện (66,3%), xe đạp (34,8%) và xích lô (50,2%). Điều này cho thấy, tâm lý chung ưu tiên chọn những phương tiện thân thiện môi trường.
Biểu đồ: Những phương tiện được khách nội địa ưu tiên khi tham gia du lịch đêm ở Nha Trang - Nguồn: tác giả
Về thời gian tham gia du lịch đêm
Đa phần khách tham gia khảo sát chọn mốc thời gian tham gia du lịch đêm từ 18 giờ đến 0 giờ (68,2%).
Những giải pháp và kiến nghị phát triển du lịch đêm tại thành phố Nha Trang
Phát triển du lịch đêm thành phố Nha Trang, ngoài việc dựa trên khả năng đáp ứng của tài nguyên du lịch đêm thì nghiên cứu tâm lý du khách là rất quan trọng. Việc học tập có chọn lọc các mô hình du lịch đêm trên thế giới phù hợp với địa phương là cần thiết. Khảo sát nghiên cứu tâm lý du khách có giá trị trong việc xây dựng sản phẩm phù hợp cho từng đối tượng khách, tránh tình trạng cung cấp chung chung, nhưng không tạo nên bản sắc riêng của sản phẩm. Để góp phần phát triển bền vững du lịch đêm, ngành Du lịch Nha Trang, chúng tôi nghiên cứu đưa ra một số giải pháp sau:
Thứ nhất, đa dạng hóa sản phẩm du lịch đêm tại thành phố Nha Trang phù hợp từng đối tượng khách
Hướng đáp ứng nhu cầu ngắm cảnh vịnh kết hợp ẩm thực có thể khai thác sản phẩm đêm ngắm vịnh và thưởng thức ẩm thực như một số đơn vị đang hoạt động như: tàu Sea Coral, tàu Emperor. Những tàu này còn một số điểm chưa phù hợp khi đón cả khách Việt Nam lẫn quốc tế, nên có thể tạo không gian khác nhau qua thiết kế thuyền riêng hoặc giờ chạy riêng phục vụ cho khách nội địa.
Các chợ đêm đều bán các mặt hàng giống nhau như quần áo đi biển, hàng lưu niệm, ẩm thực, hải sản khô… không có sự khác biệt giữa các chợ đêm và giữa các địa phương, nên quy hoạch các chợ đêm có chủ đề khác nhau, như chợ đêm ẩm thực đường phố thì chỉ chuyên ẩm thực đặc trưng của Nha Trang. Đối với chợ đêm lưu niệm thì bán các mặt hàng là sản vật của địa phương Khánh Hòa, điều này góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của những làng nghề truyền thống. Các sản phẩm cần mang thương hiệu riêng của địa phương và nếu được nên có nghệ nhân thao tác tại chỗ sẽ nâng giá trị của sản phẩm hơn.
Cần có những tuyến phố ẩm thực được kiểm soát giá cả và an toàn vệ sinh thực phẩm chặt chẽ, an ninh trật tự tốt. Tâm lý lo lắng về giá cả của khách qua khảo sát thể hiện đến 70%, thiết nghĩ Nha Trang nên có những khu vực tập trung dành riêng cho trải nghiệm ẩm thực địa phương đảm bảo giá cả và vệ sinh an toàn thực phẩm, có Ban Quản lý chợ đêm hỗ trợ khách, có khu vực vệ sinh, bãi đỗ xe tốt.
Về hoạt động biểu diễn, văn hóa nghệ thuật, thành phố Nha Trang hiện có nhiều hoạt động ngoài trời. Tuy nhiên, cần khắc phục một số vấn đề trong việc hỗ trợ khách du lịch tiếp cận thông tin và không gian biểu diễn, nhất là vào những dịp lễ hội.
Thứ hai, nên có chế độ ưu tiên cho các phương tiện giao thông nhằm mục đích du lịch
Theo kết quả khảo sát, khách du lịch nội địa chọn ô tô điện (66,3%), xe đạp (34,8%) và xích lô (50,2%) (1), cho thấy những phương tiện giao thông thân thiện môi trường và thích hợp ngắm cảnh đêm rất được quan tâm. Thành phố Nha Trang nên có các tuyến phố kết nối điểm đến đêm và ưu tiên cho những phương tiện này trong khung giờ nhất định để giải quyết lo ngại về giao thông cũng như hạn chế không gian, cảm xúc trải nghiệm của du khách.
Hiện, thành phố Nha Trang có đội ngũ xích lô và xe ô tô điện phục vụ. Tuy nhiên, đây là những đội xe tư nhân hoạt động theo yêu cầu di chuyển của khách, không hoạt động theo tuyến. Về xe đạp, theo khảo sát của tác giả, hiện thành phố Nha Trang chưa có xe đạp công cộng mà chỉ là những đội xe cho thuê xe đạp, xe máy của tư nhân (2). Như vậy, bên cạnh việc tạo nên điểm du lịch đêm thì rất cần tạo ra các tuyến kết nối điểm du lịch đêm bằng phương tiện công cộng thân thiện môi trường, có bến, bãi và cung đường hoạt động, giá cả rõ ràng. Có thể tham khảo mô hình tuyến tham quan nhiều di tích trong phố cổ của thành phố Hà Nội bằng ô tô điện (có tuyến điểm và giá cả, lộ trình các điểm đi qua rõ ràng). Đội ngũ phục vụ vận tải cho du lịch đêm này cần được tập huấn phục vụ khách, đảm bảo ứng xử đúng mực và đảm bảo an toàn cho khách du lịch tham gia du lịch đêm.
Thứ ba, thúc đẩy tương tác tích cực với cộng đồng địa phương
Việc đưa một số nghệ nhân biểu diễn trong các chợ đêm đặc sản truyền thống sẽ giúp khách du lịch tương tác với cộng đồng địa phương, hiểu được những giá trị văn hóa đặc trưng. Hay việc đưa những món ăn đặc trưng địa phương vào chợ đêm ẩm thực, tạo điều kiện cho người dân trực tiếp tham gia cũng là cách để du khách tiếp cận địa phương. Thành phố Nha Trang là thành phố du lịch, người dân địa phương trực tiếp và gián tiếp tham gia cần được truyền thông đúng đắn về hướng đi chung của thành phố, truyền thông về những nguyên tắc ứng xử giúp hình ảnh Nha Trang luôn đẹp trong mắt khách du lịch và bản thân người dân cũng cảm thấy tự hào. Đồng thời, tạo ra nhiều cơ hội hợp tác và trao đổi với cộng đồng, tuyển dụng nguồn nhân lực địa phương cho các hoạt động du lịch, mua sắm sản phẩm và dịch vụ; hỗ trợ các dự án vì cộng đồng. Đảm bảo sự tham gia và lợi ích của cộng đồng địa phương khi tham gia vào du lịch.
Thứ tư, bảo vệ tài nguyên môi trường
Ưu tiên sử dụng phương tiện giao thông, những sản phẩm thân thiện môi trường. Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho người dân và du khách, nhất là tài nguyên biển bằng truyền thông, tập huấn. Những khu vực tập trung đông khách cần nêu rõ khung ứng xử nơi công cộng như hút thuốc, xả rác, hạn chế đồ nhựa, túi ni-lon…
Thứ năm, tận dụng lợi thế truyền thông và công nghệ thông tin du lịch để quảng bá
Khai thác lợi thế của báo chí, truyền thông như Báo Khánh Hòa, Đài Phát thanh và Truyền hình Khánh Hòa, kênh giao thông đô thị để quảng bá nhiều hơn thông tin về du lịch đêm. Khai thác lợi thế mạng xã hội, công cụ tương tác như bản đồ điện tử hướng dẫn đường, công cụ áp tìm kiếm giúp du khách có thêm kiến thức, thông tin và kích thích sự trải nghiệm.
Bên cạnh các giải pháp trên, để đẩy mạnh hoạt động du lịch đêm ở thành phố Nha Trang (Khánh Hòa), chính quyền địa phương và các tổ chức du lịch cần xem xét các khuyến nghị sau:
Một là, thiết kế và quy hoạch các tuyến điểm du lịch đêm cụ thể, giúp khách du lịch dễ dàng tiếp cận và trải nghiệm các điểm hấp dẫn vào ban đêm. Việc này sẽ giúp tạo thuận lợi cho việc khám phá thành phố một cách an toàn và hiệu quả.
Hai là, phát triển các sản phẩm du lịch đêm độc đáo, dựa trên nghiên cứu tâm lý du khách và bản sắc văn hóa địa phương. Sản phẩm du lịch đêm phải thực sự phản ánh được giá trị và đặc trưng văn hóa của Nha Trang, tạo sự khác biệt rõ rệt so với các địa điểm khác.
Ba là, ưu tiên phát triển và sử dụng các phương tiện giao thông thân thiện môi trường trong khuôn khổ phân tuyến và phân giờ cụ thể. Điều này không chỉ giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn đảm bảo trải nghiệm thoải mái và an toàn cho du khách khi khám phá thành phố vào ban đêm.
Bốn là, chính quyền địa phương cần đóng vai trò chủ đạo trong việc kiểm soát giá cả, đảm bảo an toàn cho du khách và thiết lập các quy định ứng xử nơi công cộng để bảo vệ môi trường và tài nguyên du lịch. Ngoài ra, cần tạo điều kiện cho cộng đồng địa phương tham gia vào hoạt động du lịch đêm, giúp họ hiểu và trân trọng giá trị văn hóa của mình, đồng thời hưởng lợi từ sự phát triển du lịch. Sự hợp tác giữa chính quyền địa phương, các tổ chức du lịch, cộng đồng địa phương, các đơn vị lữ hành và du khách là rất cần thiết để đảm bảo hoạt động du lịch đêm được thực hiện một cách bền vững và mang lại lợi ích cho tất cả các bên liên quan.
Kết luận
Phát triển du lịch đêm là hướng đi được sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, phù hợp với định hướng phát triển du lịch của thành phố Nha Trang (Khánh Hòa) và nhu cầu trải nghiệm khám phá du lịch đêm của du khách. Du lịch đêm mang lại lợi ích kinh tế, tạo việc làm cho nguồn nhân lực địa phương, tạo nên sự phong phú, đa dạng và hấp dẫn cho điểm đến Nha Trang. Và hơn hết, du lịch đêm góp phần giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống, lan tỏa giá trị bản sắc tốt đẹp của địa phương đến du khách.
Từ kết quả khảo sát cho thấy, đa số khách nội địa sẵn sàng tham gia tuyến điểm du lịch đêm tại thành phố Nha Trang, mong muốn tìm thấy sự mới mẻ khi khám phá không gian, tận hưởng ẩm thực và trải nghiệm dịch vụ du lịch đêm, đảm bảo sự an toàn và giá cả phù hợp, rõ ràng. Điều này sẽ tích cực để Đề án Xây dựng tuyến điểm du lịch đêm thành phố Nha Trang được triển khai tốt trong thời gian tới. Chúng tôi mong muốn trong thời gian tới có thể quảng bá, kết nối điểm đến du lịch đêm Nha Trang với khách du lịch nhất là khách nội địa khi tham gia hướng dẫn đoàn, góp phần đồng hành cùng địa phương đưa du lịch đêm thành phố Nha Trang ngày càng phát triển.
_____________________
1, 2. Hồ Thị Cẩm Loan, Khảo sát Du lịch đêm tại: thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa; thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế, tài liệu diền dã, tháng 2-2024, tr.15-30.
Tài liệu tham khảo
1. Sở Kế hoạch Đầu tư tỉnh Khánh Hòa, Đề án phát triển kinh tế đêm Khánh Hòa 2021-2025, 2021.
2. London First, EY., The Economic Value of London’s 24-Hour Economy: The 24-Hour Economy (Giá trị kinh tế của nền kinh tế 24 giờ của London: Nền kinh tế 24 giờ), londonfirst.co.uk, 15-4-2024.
3. Lưu Thanh Tâm, Phát triển kinh tế ban đêm tại các thành phố của Việt Nam, Tạp chí Công thương, số 1, 2020, tr.124-129.
4. Trần Thị Kim Anh, Phát triển du lịch đêm đáp ứng nhu cầu du khách, tapchidulich.net.vn, 4-5-2022.
HỒ THỊ CẨM LOAN - TS NGUYỄN ĐƯỜNG GIANG
Nguồn: Tạp chí VHNT số 572, tháng 6-2024
.jpg "Tạp chí số 572")
