TP.HCM với vai trò là trung tâm kinh tế, văn hóa và nghệ thuật của cả nước, đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức trong việc thực hiện cơ chế tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập. Bài viết nhằm phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức trong việc thực hiện cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM. Từ đó, các nhà quản lý và hoạch định chính sách sẽ có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về thực trạng áp dụng cơ chế tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập của TP.HCM và đưa ra những giải pháp phù hợp để thực hiện tốt cơ chế này.
Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM - Ảnh: baotangmythuattphcm.com.vn
1. Điểm mạnh trong việc thực hiện cơ chế tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập
Một trong những điểm mạnh nổi bật của các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM là nguồn nhân lực chất lượng cao và chuyên nghiệp. Thành phố là nơi tập trung nhiều trường đào tạo văn hóa, nghệ thuật uy tín như: Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TP.HCM, Trường Đại học Văn hóa TP.HCM, Nhạc viện TP.HCM... Các trường này cung cấp nguồn nhân lực chất lượng, được đào tạo bài bản và có kiến thức chuyên môn sâu rộng.
Đội ngũ nhân lực chất lượng cao và chuyên nghiệp này đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển các chương trình, dự án văn hóa, nghệ thuật có chất lượng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khán giả. Họ cũng là nhân tố then chốt giúp các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập của thành phố nâng cao khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững trong bối cảnh tự chủ, tự chịu trách nhiệm.
Ví dụ, Nhà hát TP.HCM trực thuộc Trung tâm biểu diễn và điện ảnh TP.HCM là một trong những đơn vị tiêu biểu, nhờ nguồn nhân lực chất lượng cao và chuyên nghiệp, đã và đang tạo ra nhiều chương trình biểu diễn đặc sắc như AO show thu hút đông đảo khán giả Việt Nam và quốc tế…
Một điểm mạnh đáng kể nữa của các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM là cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại. TP.HCM là trung tâm kinh tế, văn hóa lớn của cả nước, do đó, các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập được đầu tư cơ sở hạ tầng và trang thiết bị tốt hơn so với nhiều địa phương khác.
Nhiều đơn vị sở hữu hệ thống nhà hát, phòng trưng bày, sân khấu được xây dựng và cải tạo với không gian rộng rãi, hiện đại và tiện nghi. Nhà hát TP.HCM được xây dựng từ thời Pháp thuộc, nhưng đã được trùng tu và nâng cấp với hệ thống âm thanh, ánh sáng và sân khấu hiện đại, đáp ứng yêu cầu tổ chức các sự kiện văn hóa, nghệ thuật đỉnh cao.
Bên cạnh đó, các đơn vị cũng được trang bị hệ thống âm thanh, ánh sáng và các thiết bị kỹ thuật tiên tiến khác, giúp nâng cao chất lượng của các chương trình biểu diễn, triển lãm và sự kiện. Hiện tại, TP.HCM đang chuẩn bị xây dựng Nhà hát Thủ Thiêm với kinh phí hơn 2.000 tỷ đồng.
Cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại không chỉ góp phần nâng cao chất lượng của các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, mà còn giúp các đơn vị thu hút khán giả, tăng nguồn thu và nâng cao khả năng cạnh tranh trong bối cảnh tự chủ. Với lợi thế này, các đơn vị có thể đa dạng hóa các loại hình dịch vụ, như cho thuê địa điểm tổ chức sự kiện, hội nghị, quay phim, chụp ảnh... tạo nguồn thu ổn định bên cạnh hoạt động biểu diễn, triển lãm.
Tuy nhiên, việc bảo dưỡng và nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị cũng đòi hỏi nguồn kinh phí lớn và thường xuyên. Trong bối cảnh tự chủ, tự chịu trách nhiệm, các đơn vị cần có kế hoạch bài bản và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính để đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng và trang thiết bị, đồng thời tận dụng tối đa lợi thế này để phát triển các dịch vụ và tăng nguồn thu, góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững của đơn vị.
Các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM có lợi thế lớn về uy tín và thương hiệu, được xây dựng và củng cố qua nhiều năm hoạt động. Nhiều đơn vị có lịch sử hình thành lâu đời, gắn liền với quá trình phát triển văn hóa, nghệ thuật của thành phố và cả nước.
Nhà hát TP.HCM được khởi công xây dựng từ năm 1898, đưa vào sử dụng từ năm 1900, là biểu tượng văn hóa và điểm đến nổi tiếng của thành phố, nơi diễn ra các sự kiện nghệ thuật đỉnh cao và các buổi biểu diễn của nghệ sĩ nổi tiếng trong và ngoài nước.
Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM thành lập năm 1987, là một trong những bảo tàng mỹ thuật lớn nhất cả nước, lưu giữ và trưng bày hàng ngàn tác phẩm đặc sắc của các nghệ sĩ tên tuổi. Bảo tàng cũng thường xuyên tổ chức các triển lãm chuyên đề, giới thiệu đến công chúng những giá trị nghệ thuật truyền thống và đương đại của Việt Nam và thế giới.
Uy tín và thương hiệu của các đơn vị văn hóa, nghệ thuật không chỉ được công nhận trong nước mà còn vươn tầm quốc tế. Nhiều chương trình, sự kiện do các đơn vị tổ chức đã thu hút sự tham gia của nghệ sĩ, đoàn nghệ thuật nổi tiếng từ các nước, góp phần quảng bá hình ảnh và vị thế của văn hóa, nghệ thuật TP.HCM nói riêng và Việt Nam nói chung.
TP.HCM là một trong những trung tâm văn hóa, nghệ thuật lớn của cả nước, với sự đa dạng và phong phú của các loại hình từ truyền thống đến hiện đại. Sự đa dạng này thể hiện qua các lĩnh vực như âm nhạc, sân khấu, điện ảnh, mỹ thuật, múa, xiếc và nhiều loại hình khác.
Trong lĩnh vực âm nhạc, thành phố có Nhạc viện TP.HCM, Dàn nhạc Giao hưởng Nhà hát Thành phố, Ban Nhạc Cổ điển Sài Gòn, cùng các câu lạc bộ và tổ chức âm nhạc đa dạng. Nhiều sự kiện âm nhạc quy mô lớn, như Liên hoan Âm nhạc Mùa thu (Autumn Music Festival) được tổ chức hằng năm, quy tụ nghệ sĩ trong và ngoài nước, giới thiệu nhiều thể loại và phong cách âm nhạc khác nhau.
Sân khấu TP.HCM cũng rất sôi động với sự hiện diện của các nhà hát kịch nổi tiếng như: Nhà hát Kịch Sân khấu Nhỏ, Sân khấu Kịch Idecaf, Sân khấu Kịch Hoàng Thái Thanh. Các đơn vị này không chỉ duy trì và phát triển những vở diễn mang tính truyền thống mà còn không ngừng đổi mới, sáng tạo, thể nghiệm các hình thức và ngôn ngữ sân khấu mới.
Điện ảnh TP.HCM cũng có những bước phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây. Ngoài Hãng phim Giải Phóng, một số hãng phim tư nhân như: Hãng phim GALAXY, BHD, CTY Cổ phần Tư vấn và Dịch vụ Truyền thông VAA... đã tham gia sản xuất và phát hành nhiều bộ phim chất lượng, đa dạng về thể loại và đề tài, góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền điện ảnh nước nhà.
Lĩnh vực mỹ thuật cũng có nhiều triển lãm, trại sáng tác được tổ chức thường niên tại các bảo tàng, phòng tranh, trung tâm văn hóa như: Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố, Hội Mỹ thuật Thành phố, Trung tâm Nghệ thuật Đương đại Sàn Art, quy tụ các họa sĩ, nhà điêu khắc tài năng, giới thiệu những tác phẩm thuộc nhiều phong cách, trường phái khác nhau.
Bên cạnh đó, nhiều loại hình nghệ thuật hiện đại như hip hop, graffiti, nghệ thuật sắp đặt, nghệ thuật đa phương tiện... cũng đang phát triển mạnh mẽ và thu hút đông đảo giới trẻ tham gia. Những sân chơi này không chỉ là nơi để các bạn trẻ thể hiện năng khiếu, đam mê mà còn góp phần tạo ra một diện mạo văn hóa, nghệ thuật đa sắc màu và sôi động cho thành phố.
2. Điểm yếu trong việc thực hiện cơ chế tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập
Một trong những điểm yếu của các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM là cơ chế quản lý và điều hành chưa đủ linh hoạt để thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của môi trường hoạt động và nhu cầu của công chúng. Nhiều đơn vị vẫn duy trì cơ chế quản lý tập trung, bị động, thiếu tính chủ động và sáng tạo trong việc đề xuất và triển khai các hoạt động.
Theo báo cáo của Sở VHTT TP.HCM, một số đơn vị sự nghiệp công lập chưa xây dựng được quy chế tổ chức và hoạt động phù hợp với mô hình tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Hệ thống quản lý nội bộ chưa được chuẩn hóa, thiếu các quy trình, quy định cụ thể để điều phối các hoạt động một cách khoa học và hiệu quả. Điều này dẫn đến sự chồng chéo, trùng lặp trong công tác quản lý, làm giảm hiệu quả hoạt động của đơn vị.
Bên cạnh đó, tính linh hoạt trong việc sử dụng nguồn lực tài chính cũng bị hạn chế do các quy định về quản lý tài chính công. Các thủ tục hành chính phức tạp, quy trình phê duyệt kéo dài đã làm chậm tiến độ triển khai các hoạt động, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ cung cấp cho khán giả. Ví dụ, việc thực hiện các thủ tục đấu thầu, mua sắm trang thiết bị, thuê dịch vụ bên ngoài để tổ chức sự kiện thường mất nhiều thời gian, không kịp thời đáp ứng yêu cầu của công việc.
Ngoài ra, việc phân cấp quản lý và ủy quyền ra quyết định chưa thực sự hiệu quả. Nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến hoạt động của đơn vị phải chờ sự phê duyệt của cấp trên, làm giảm tính chủ động và khả năng ứng phó kịp thời của ban lãnh đạo đơn vị. Cơ chế phối hợp giữa các phòng ban, bộ phận cũng thiếu sự đồng bộ và nhịp nhàng, dẫn đến sự chậm trễ trong việc xử lý công việc.
Bên cạnh đó, nguồn thu chưa thực sự đa dạng và ổn định. Mặc dù đã được giao quyền tự chủ tài chính, nhiều đơn vị vẫn phụ thuộc phần lớn vào nguồn kinh phí cấp từ ngân sách nhà nước. Theo báo cáo của Sở VHTT TP.HCM, tỷ lệ tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật chỉ đạt khoảng 30-40%, thấp hơn so với mục tiêu đề ra.
Nguyên nhân của tình trạng này là do các đơn vị chưa chủ động khai thác và phát triển các nguồn thu từ hoạt động dịch vụ, tài trợ, quảng cáo, bản quyền... Việc xây dựng và triển khai các chương trình, dự án hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước còn hạn chế. Nhiều đơn vị chưa xây dựng được thương hiệu và uy tín để thu hút sự quan tâm và đầu tư từ các doanh nghiệp, tổ chức. Ví dụ, theo số liệu từ Nhà hát Giao hưởng Nhạc Vũ Kịch TP.HCM, nguồn thu từ bán vé và tài trợ chỉ chiếm khoảng 20% tổng kinh phí hoạt động hằng năm của đơn vị.
Một điểm yếu đáng lưu ý của các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM là chưa tận dụng và khai thác hiệu quả các nguồn lực sẵn có. Nhiều đơn vị đang sở hữu cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại và đội ngũ nhân sự chất lượng cao, nhưng chưa phát huy hết tiềm năng của những nguồn lực này. Theo khảo sát của Sở VHTT TP.HCM, tỷ lệ sử dụng phòng tập, sân khấu, studio của các trung tâm, nhà văn hóa chỉ đạt khoảng 60-70% công suất.
Nguyên nhân của vấn đề này là do cơ chế tài chính và quyền tự chủ trong việc quản lý, sử dụng tài sản công tại các đơn vị sự nghiệp còn nhiều hạn chế. Việc mua sắm trang thiết bị, sửa chữa, cải tạo cơ sở vật chất nhiều khi phải trải qua thủ tục phức tạp, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả công việc. Các quy định về liên doanh, liên kết, cho thuê tài sản công cũng chưa thực sự thuận lợi để các đơn vị chủ động khai thác hiệu quả nguồn lực sẵn có.
3. Cơ hội trong việc thực hiện cơ chế tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập
Một trong những cơ hội lớn cho các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM là sự quan tâm và hỗ trợ của chính quyền thành phố trong việc phát triển lĩnh vực này. Trong những năm gần đây, thành phố đã ban hành và triển khai nhiều chính sách, chương trình nhằm thúc đẩy sự phát triển của các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân.
Cụ thể, Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù phát triển TP.HCM ra đời trong bối cảnh thành phố tiến hành cải cách, mở cửa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng ở mọi lĩnh vực. Thành phố sẽ đầu tư xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng, trang thiết bị cho các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực này. Bên cạnh đó, nhiều chính sách ưu đãi về thuế, phí, tiền thuê đất... cũng được áp dụng nhằm khuyến khích, tạo điều kiện cho các đơn vị phát triển.
Ngoài ra, thành phố cũng triển khai nhiều chương trình, dự án hỗ trợ các hoạt động sáng tạo, quảng bá và phổ biến các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật đến công chúng. Chương trình TP.HCM - Điểm đến văn hóa, nghệ thuật được tổ chức hằng năm với nhiều hoạt động phong phú như triển lãm, biểu diễn, hội thảo, tọa đàm... thu hút sự tham gia của đông đảo nghệ sĩ, trí thức và quần chúng nhân dân. Đây là cơ hội để các đơn vị giới thiệu, quảng bá hình ảnh và tác phẩm đến công chúng, mở rộng thị trường và tìm kiếm cơ hội hợp tác.
Bên cạnh đó, các chương trình hỗ trợ tài chính cho hoạt động sáng tạo như Quỹ Hỗ trợ sáng tạo văn hóa, nghệ thuật thành phố, Giải thưởng Văn học nghệ thuật thành phố... cũng là nguồn động viên, khích lệ các nghệ sĩ, văn nghệ sĩ tích cực sáng tạo, cống hiến tác phẩm có giá trị cho đời sống xã hội. Theo thống kê, trong giai đoạn 2020-2023, Quỹ Hỗ trợ sáng tạo đã trao tặng kinh phí cho hơn 120 dự án văn hóa, nghệ thuật với tổng trị giá trên 20 tỷ đồng.
Những chính sách và chương trình nói trên đã thể hiện sự quan tâm, ủng hộ và tạo động lực cho sự phát triển của lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật nói chung và các đơn vị sự nghiệp công lập nói riêng. Đây chính là cơ hội và lợi thế để các đơn vị chủ động nắm bắt, tranh thủ sự hỗ trợ để nâng cao hiệu quả hoạt động, khẳng định vai trò và đóng góp cho sự phát triển chung của thành phố.
TP.HCM là trung tâm kinh tế, tài chính và du lịch lớn nhất của cả nước, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển chung của đất nước. Trong những năm gần đây, kinh tế thành phố liên tục duy trì tốc độ tăng trưởng cao, thu hút nhiều dự án đầu tư trong và ngoài nước. Cùng với sự phát triển kinh tế, du lịch thành phố cũng có bước phát triển mạnh mẽ, trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn của du khách trong nước và quốc tế.
Bên cạnh đó, sự đầu tư mạnh mẽ cho cơ sở hạ tầng, đô thị và các khu vui chơi giải trí cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức các sự kiện văn hóa quy mô lớn. Nhiều nhà hát, bảo tàng, trung tâm văn hóa được xây dựng và nâng cấp với trang thiết bị hiện đại, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng. Không gian văn hóa, nghệ thuật phong phú và đa dạng ở thành phố trở thành điểm nhấn thu hút du khách, đồng thời tạo điều kiện cho người dân được thụ hưởng và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.
Nhiều sự kiện văn hóa - nghệ thuật quy mô lớn được tổ chức thường xuyên và thu hút lượng lớn công chúng tham dự. Điển hình như các liên hoan phim, triển lãm mỹ thuật, lễ hội âm nhạc đều ghi nhận số lượng khán giả kỷ lục trong những năm gần đây. Ngoài ra, sự xuất hiện ngày càng nhiều của các không gian văn hóa mới, như phòng tranh, sân khấu kịch tư nhân, quán cà phê - nhạc sống cũng cho thấy sự quan tâm và nhu cầu thưởng thức nghệ thuật đa dạng của người dân thành phố.
Trong bối cảnh hội nhập và giao lưu văn hóa ngày càng sâu rộng, các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM có nhiều cơ hội hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước. Những hợp tác này không chỉ mở ra các nguồn lực tài chính mới, mà còn tạo điều kiện để trao đổi kinh nghiệm, học hỏi công nghệ và nâng cao chất lượng hoạt động nghệ thuật. Thực tế cho thấy, nhiều đơn vị đã bắt đầu tích cực tìm kiếm và thiết lập quan hệ hợp tác với các tổ chức văn hóa, doanh nghiệp lớn trong nước.
Bên cạnh các doanh nghiệp trong nước, cơ hội hợp tác với các tổ chức nước ngoài cũng rất tiềm năng. Trong những năm gần đây, nhiều đoàn nghệ thuật, bảo tàng của thành phố đã mở rộng giao lưu, trao đổi văn hóa với các đối tác quốc tế. Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM là một trong những đơn vị tiên phong trong lĩnh vực này, khi đã tổ chức nhiều triển lãm quốc tế, hợp tác với các bảo tàng nổi tiếng thế giới như: Bảo tàng Louvre (Pháp), Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan (Mỹ). Thông qua các chương trình hợp tác này, Bảo tàng Mỹ thuật PT.HCM có cơ hội giới thiệu nghệ thuật Việt Nam ra thế giới, đồng thời học hỏi kinh nghiệm tổ chức sự kiện, trưng bày từ các đối tác nước ngoài.
4. Thách thức trong việc thực hiện cơ chế tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập
Sự xuất hiện ngày càng nhiều của các đơn vị văn hóa, nghệ thuật tư nhân đang tạo ra áp lực cạnh tranh lớn đối với các đơn vị sự nghiệp công lập tại TP.HCM. Với tiềm lực tài chính mạnh, cơ chế quản lý linh hoạt và đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp, các đơn vị tư nhân có nhiều lợi thế trong việc cung cấp các sản phẩm, dịch vụ văn hóa đa dạng, chất lượng cao và đáp ứng nhanh nhạy nhu cầu thị trường.
Một ví dụ điển hình là sự phát triển mạnh mẽ của các rạp chiếu phim tư nhân như: CGV, Lotte Cinema. Với hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, tiện nghi và chất lượng dịch vụ tốt, các rạp chiếu phim này đã thu hút một lượng lớn khán giả, tạo sức ép không nhỏ lên các rạp chiếu phim truyền thống của Nhà nước. Theo báo cáo của Hiệp hội Điện ảnh Việt Nam, tính đến năm 2019, các rạp tư nhân chiếm tới 80% thị phần phim chiếu rạp tại Việt Nam, cho thấy sự lấn át của khu vực tư nhân trong lĩnh vực này.
Bên cạnh lĩnh vực điện ảnh, sự cạnh tranh từ các đơn vị tư nhân cũng diễn ra mạnh mẽ trong các lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, triển lãm, mỹ thuật. Nhiều công ty tổ chức sự kiện, gallery tư nhân không ngừng mọc lên, với các chương trình nghệ thuật đặc sắc, táo bạo và hấp dẫn công chúng. Điều này tạo ra thách thức không nhỏ cho các đơn vị công lập vốn còn nhiều hạn chế về nguồn lực và cơ chế hoạt động.
Trước áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt, các đơn vị sự nghiệp công lập buộc phải nỗ lực đổi mới, nâng cao chất lượng dịch vụ và tăng cường xã hội hóa hoạt động. Tuy nhiên, việc thay đổi một cơ chế đã tồn tại lâu năm không phải là điều dễ dàng. Nhiều đơn vị gặp khó khăn trong việc thích ứng với cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, dẫn đến hiệu quả hoạt động chưa cao và khó cạnh tranh với khu vực tư nhân.
Trong bối cảnh xã hội phát triển năng động như hiện nay, thị hiếu và xu hướng thưởng thức văn hóa, nghệ thuật của công chúng liên tục thay đổi, đặt ra thách thức lớn cho các đơn vị sự nghiệp văn hóa công lập trong việc đáp ứng nhu cầu đa dạng và nâng cao trải nghiệm cho khán giả.
Sự bùng nổ của internet, mạng xã hội và công nghệ số đã tạo ra một môi trường tiếp cận và thưởng thức văn hóa, nghệ thuật hoàn toàn mới. Giới trẻ ngày nay, với tư duy hiện đại và sành công nghệ, ngày càng có xu hướng tìm kiếm các sản phẩm văn hóa mang tính tương tác, đa phương tiện và cá nhân hóa cao. Điều này đòi hỏi các đơn vị nghệ thuật phải linh hoạt đổi mới phương thức sáng tạo, truyền tải để thu hút đối tượng khán giả mới.
Bên cạnh đó, sự giao thoa, hội nhập văn hóa cũng làm thay đổi nhận thức và thị hiếu thẩm mỹ của khán giả. Công chúng ngày càng có nhiều cơ hội tiếp cận với các loại hình nghệ thuật mới mẻ, độc đáo từ khắp nơi trên thế giới. Điều này tạo áp lực cho các đơn vị nghệ thuật trong nước phải nâng cao chất lượng, sáng tạo để tạo ra sản phẩm mang tính đặc trưng nhưng vẫn hấp dẫn và đáp ứng thị hiếu của khán giả trong nước và quốc tế.
Việc áp dụng cơ chế tự chủ đang đặt ra thách thức lớn về tài chính và hiệu quả hoạt động cho các đơn vị sự nghiệp văn hóa, nghệ thuật công lập tại TP.HCM. Theo cơ chế này, các đơn vị phải chủ động khai thác các nguồn thu hợp pháp để tự bảo đảm chi phí hoạt động, trong khi phải đảm bảo đạt các chỉ tiêu về chất lượng, số lượng và hiệu quả sử dụng kinh phí được giao.
Một khó khăn lớn là nhiều đơn vị văn hóa công lập hiện nay đang phụ thuộc chủ yếu vào nguồn ngân sách nhà nước. Việc chuyển đổi sang cơ chế tự chủ hoàn toàn sẽ buộc các đơn vị phải tìm cách tăng nguồn thu, cắt giảm chi phí và nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí, điều này không hề dễ dàng trong bối cảnh cạnh tranh thị trường gay gắt và thói quen tiêu dùng văn hóa còn hạn chế của người dân.
Kết luận
Việc áp dụng cơ chế tự chủ đối với các đơn vị sự nghiệp văn hóa nghệ thuật công lập tại TP.HCM là cần thiết và phù hợp với xu hướng đổi mới của đất nước. Cơ chế này không chỉ giúp các đơn vị chủ động, linh hoạt hơn trong hoạt động, mà còn tạo động lực để nâng cao chất lượng, hiệu quả phục vụ và hướng tới sự phát triển bền vững.
Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy các đơn vị cũng gặp không ít khó khăn, thách thức. Điểm yếu nội tại như cơ chế quản lý chưa hiệu quả, đội ngũ còn hạn chế về năng lực, cộng với những tác động bên ngoài như sự cạnh tranh của thị trường, biến động của kinh tế và dịch bệnh đã gây áp lực không nhỏ cho quá trình tự chủ. Nếu không có giải pháp kịp thời, việc áp dụng cơ chế tự chủ có thể phản tác dụng, thậm chí dẫn tới sự đình trệ của một số hoạt động văn hóa nghệ thuật.
_____________
Tài liệu tham khảo
1. Chương trình hành động số 45-CTr/TU ngày 21-10-2015 của Thành ủy về thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW Hội nghị lần thứ 9 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước trên địa bàn TP.HCM;
2. Đề án phát triển Nhà hát Tuổi trẻ giai đoạn 2020-2025.
3. Đề án Quy hoạch phát triển ngành Văn hóa TP.HCM đến năm 2030.
4. Kế hoạch 1039/KH-UBND ngày 28-3-2014 của UBND TP.HCM về triển khai thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội TP.HCM đến 2020, tầm nhìn 2025.
5. Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14-2-2015 của Chính phủ về quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập.
6. Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25-4-2006 của Chính phủ về việc Quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập.
7. Nghị quyết số 16-NQ/TW ngày 10-8-2012 của Bộ Chính trị (Khóa XI) về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP.HCM đến năm 2020.
8. Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9-6-2014 của Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
LÊ HỮU LUẬN
Nguồn: Tạp chí VHNT số 581, tháng 9-2024
